Biblioteka Główna
Początki Biblioteki Głównej sięgają września 1946 r., kiedy aleksandrowska nauczycielka języka polskiego – Józefa Buszydło – zainicjowała zbiórkę książek, udostępniając je w publicznej, wolnej wypożyczalni. Już kilka miesięcy później, w lutym 1947 r. powołano do życia Bibliotekę. Jej pierwszym kierownikiem została właśnie Józefa Buszydło. Pełniła tę funkcję do 1951 r., a później Biblioteką kierowały kolejno: Teodozja Zając, Jadwiga Jachowicz, Regina Piaskowska, Teresa Ścisłowska, Jadwiga Wertlewska oraz Sylwana Plucińska. Od 2019 roku dyrektorem Biblioteki jest Krzysztof Kozanecki.
Niezależną siedzibę Biblioteka zdobyła w lipcu 1972 roku, kiedy zajęła budynek sąsiadujący z Urzędem Miasta. Przełomem był rok 1977 – w wyniku połączenia zbiorów wszystkich jednostek miejskich i gminnych powołana została Biblioteka Miejsko-Gminna.
1 czerwca 1983 roku Biblioteka przeniosła się do odremontowanej części budynku dawnej pastorówki przy Placu Kościuszki 12, gdzie mieści się do dziś. Najpierw przeniesiony tam został księgozbiór młodzieżowy, a później księgozbiór główny. W tym miejscu Biblioteka działa do dziś. Od sierpnia 2007 r. do czerwca 2008 r. trwał generalny remont budynku pastorówki. Od maja 2009 r. Biblioteka Publiczna w Aleksandrowie Łódzkim nosi imię Jana Machulskiego.
Na terenie miasta i gminy jest sześć placówek bibliotecznych: trzy w Aleksandrowie Łódzkim oraz w Bełdowie, Sobieniu i Rąbieniu.
Filia nr 1 dla Dzieci i Młodzieży
Biblioteka Publiczna Filia nr 1 dla Dzieci i Młodzieży rozpoczęła swoją działalność 1 czerwca 1983 roku. Wcześniej jej oddział mieścił się przy bibliotece dla dorosłych. Ciekawostką jest fakt, że była ona pierwszą tego typu placówką w województwie łódzkim i jedną z pierwszych w Polsce. Na koniec 1983 roku księgozbiór wynosił 3666 książek, z których korzystało 206 czytelników.
Pierwszym kierownikiem Filii dla Dzieci i Młodzieży została pani Janina Zentera, która pełniła tę funkcję do 2002 roku. Następnie funkcję tę sprawowały Magdalena Krzywik, Małgorzata Małkiewicz i Teresa Deptuła. Obecnie kierownikiem Filii nr 1 jest Justyna Sobczak.
W trakcie swego funkcjonowania biblioteka zmieniała swoje oblicze dostosowując się do potrzeb użytkowników. W 2002 roku rozpoczęło się tworzenie elektronicznej bazy księgozbioru biblioteki. W 2004 roku w bibliotece powstała czytelnia komputerowa. W sierpniu 2007 roku ze względu na remont budynku, w którym mieściła się placówka, zbiory zostały przeniesione do Miejskiego Zespołu Szkół im. Jana Pawła II. Biblioteka wróciła do poprzedniego lokum w czerwcu 2008 roku.
Działalność Filii nastawiona jest na popularyzację czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży. Od momentu powstania do dziś odbywają się liczne, zróżnicowane tematycznie, spotkania biblioteczne dla dzieci z przedszkoli i szkół podstawowych z terenu gminy. Według danych z 2021 roku Filia dla Dzieci i Młodzieży posiada 12638 książek.
Filia nr 2
Początki Filii nr 2 sięgają grudnia 1947 roku. Z inicjatywy Bogusława Kniazińskiego przy ul. Południowej 6 powstaje Biblioteka Robotnicza Aleksandrowskich Zakładów Przemysłu Pończoszniczego, pierwszym etatowym bibliotekarzem był Lucjan Kaczmarek. Księgozbiór powstawał z darów społecznych, w 1952 r. liczył już 2016 woluminów. W tym samym roku Biblioteka przeniosła się na ul. Południową 5, do Międzyzakładowego Domu Kultury przy ZPP „Sandra”. Księgozbiór otrzymał nazwę Biblioteka Międzyzakładowego Domu Kultury. W międzyczasie biblioteką kierowali: Leokadia Szeremska, Alojzy Wiśniewski, Włodzimierz Czechowski. W 1952 roku podjęła pracę Maria Garlińska i prowadziła bibliotekę przez 14 lat. Po niej funkcję bibliotekarza przejęła Regina Piaskowska. Powstała Rada Biblioteczna i Koło Miłośników Książki. Rok 1973 to rok 25-lecia działalności biblioteki. Przyznano nowy etat, który objęła Barbara Zdanowicz. W maju 1974 roku nastąpiło otwarcie czytelni. Biblioteka liczyła 10.817 woluminów.
1 stycznia 1985 r. Dyrekcja AZPP „Sandra” przekazała księgozbiór Miejsko-Gminnemu Ośrodkowi Kultury. Od tej pory biblioteka stała się Filią nr 2 Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Aleksandrowie. Liczyła wtedy 14 875 woluminów. W lutym 1988 r. działalność biblioteki zawieszono. Budynek, w którym dotychczas znajdował się księgozbiór nie nadawał się do dalszej eksploatacji i miał zostać wyremontowany. Księgozbiór liczący ponad 18 000 woluminów został spakowany i zmagazynowany w budynku Miejsko-Gminnej Biblioteki przy Pl. T. Kościuszki 12. Tu czeka do 15 lipca 1991 roku. W tym dniu otrzymujemy klucze do nowego pomieszczenia w bloku na nowo wybudowanym osiedlu Słonecznym. Biblioteka została uroczyście otwarta 25 października 1991 roku. W uroczystości udział wzięli przedstawiciele władz miasta i MBP im. J. Piłsudskiego w Łodzi oraz bibliotekarki z Aleksandrowa. Przecięcia wstęgi dokonali: Burmistrz Miasta i Gminy Aleksandrów Krzysztof Czajkowski i przedstawicielka biblioteki wojewódzkiej Monika Ziomek. Uroczystość uświetniła występami młodzież Szkoły Podstawowej nr 3. W tym miejscu biblioteka funkcjonuje do dziś.
Barbara Zuch, Elżbieta Tomaszewska
[w: Aleksandrów Wczoraj i Dziś, 1994. s. 24-25]
Filia nr 3
Filia nr 3 Biblioteki Publicznej w Aleksandrowie Łódzkim powstała w 1948 roku jako Gromadzka Biblioteka Publiczna w Brużycy Wielkiej. W swojej historii kilka razy zmieniała nazwę i lokalizację.
Początkowo księgozbiór liczył 840 woluminów. Po pięciu latach działalności rozrósł się do 2460 woluminów. W chwili zamknięcia w bibliotece znajdowało się ponad 10 tysięcy książek.
Funkcje kierownicze pełnili kolejno Tadeusz Orzechowski, Krystyna Smigiel, Helena Machaj, Maria Brzostowska, Helena Wojciechowska, Magdalena Krzywik, Teresa Sikorska, ostatnią osobą zatrudnioną w Filii w Brużycy była Alicja Pietrzak. Filię w Brużycy zamknięto decyzją Rady Gminy w 2019 roku.
Filia w Bełdowie
Pierwszy wpis do księgi inwentarzowej pod nazwą Gromadzka Biblioteka Publiczna w Bełdowie nastąpił w 1948 roku. Bibliotekę prowadziła wówczas nauczycielka szkoły podstawowej Janina Skiba. Biblioteka mieściła się w budynku (aktualnie zburzony) na miejscu, którego został zbudowany nowy SP ZOZ w Bełdowie. W ciągu następnych lat biblioteka była przenoszona jeszcze trzy razy. Pierwszy raz do domu prywatnego, wielkość pomieszczenia wynosiła zaledwie 20 m2. Drugi raz w 1980 roku – przeniesienie nastąpiło do pomieszczeń budynku dawnego Urzędu Stanu Cywilnego. W tamtym latach budynek był podzielony na Bibliotekę, Urząd Pocztowy i Ośrodek Zdrowia. Trzeci raz w 2015 roku, biblioteka została przeniesiona z dawnego budynku przychodni w Bełdowie (obecnie Centrum Informacji Turystycznej) do nowego lokalu, który znajduje się na piętrze w budynku Szkoły Podstawowej. W tym miejscu biblioteka funkcjonuje do dziś.
Dawniej prowadzone były cztery punkty biblioteczne, najczęściej w domach prywatnych w odległych miejscowościach. Pierwszy, w miejscowości Sanie, działający w latach 1948 – 1974 i prowadzony przez Helenę Kordasową. Drugi w Adamowie Starym, działający w latach 1949 – 1971 i prowadzony przez Jadwigę Goździejewską, Jadwigę Korycką, Z. Kozielewską, Elżbietę Majerską, Jana Raczyńskiego, Irenę Smolarek. Trzeci, w miejscowości Zgniłe Błoto, działający w latach 1965 – 1987 i prowadzony przez Jadwigę Płaską, Stanisława Rudę, Halinę Sobczak, Julię Machnicką. Czwarty w Malanowie (dzisiaj gmina Lutomiersk), działający w latach 1975 – 1978 i prowadzony przez B. Kierzkowską.
W ciągu następnych lat działalności księgozbiór biblioteki rozrastał się i dla porównania w1968 roku liczył 4 896 woluminów, a już w 1998 roku wynosił 8 551 woluminów. Książki gromadzone są i udostępniane z każdej dziedziny wiedzy i dla każdego czytelnika w różnym wieku. Biblioteka posiada wypożyczalnię, czytelnię i salę komputerową z możliwością korzystania z Internetu.
W całej działalności biblioteką kierowały kolejno: Janina Skiba, Zdzisława Bartczak, Wiesława Boniecka, T. Gulak, Anna Pychowska, Czesława Juraszczyk, Halina Sobczak, Wiesława Łopatecka, Zofia Woźniak, Maria Konopka, Teresa Sikorska, Barbara Juraszczyk, obecnie Milena Krakowiak.
Filia w Sobieniu
Pierwszy zapis w księdze inwentarzowej nastąpił 10 sierpnia 1958 roku. Filia nosiła nazwę Gromadzkiej Biblioteki w Sobieniu i mieściła się w budynku dawnej pierwszej szkoły (obecnie jest to dom prywatny). W 1966 roku nastąpiło przeniesienie biblioteki do domu prywatnego, gdzie mieściła się do 1979 roku. W 1980 roku biblioteka otrzymuje nowe lokum w budynku szkoły podstawowej w centrum miejscowości, księgozbiór liczy wtedy 5 606 woluminów. Ponowne przeniesienie nastąpiło w 2013 roku do wyodrębnionego lokalu remizy OSP, zaś 6 marca tego samego roku uroczyście otworzono lokal biblioteki, gdzie mieści się do dziś.
Dawniej prowadzone były punkty biblioteczne w pobliskich miejscowościach. Pierwszy punkt znajdował się w Chrośnie, działający w latach 1974 – 1990 i prowadzony przez Hieronima Hyżego. Drugi znajdował się w Prawęcicach, działający w latach 1979 – 1990 i prowadzony przez Janinę Ziąbkę. Trzeci znajdował się w Krasnodębach Nowych, działający w latach 1981 – 1988 i prowadzony przez A. Gomułkę. Ostatni czwarty znajdował się w Krasnodębach Starych, działający w latach 1986 – 1990 i prowadzony przez Mirosławę Adamiak.
Aktualnie księgozbiór biblioteki liczy 8 556 woluminów (dane z 2020 roku). Gromadzone i udostępnianie są książki z każdej dziedziny wiedzy i adresowane dla każdej grupy wiekowej. W bibliotece funkcjonuje wypożyczalnia wraz z możliwością skorzystania z komputera i dostępem do Internetu. Od 1960 roku biblioteką kierowały kolejno: Urszula Zduńczyk, Bronisława Ostrowska, B. Robaszkiewicz, Maria Goss, Dorota Felczak, Regina Stępińska, Dorota Chyży, Iwona Zarzeczna, obecnie Milena Krakowiak.
Filia w Rąbieniu
Filia Biblioteczna w Rąbieniu została utworzona na mocy Dekretu o Bibliotekach z 17 kwietnia 1946 roku. Pierwszy wpis w księdze inwentarzowej jest z 1948 roku.
Kilkakrotnie zmieniała lokalizację, początkowo mieściła się w budynku przy ul. Pańskiej 2, w latach 1974-1978 zajmowała budynek przeznaczony do rozbiórki, którego stropy groziły zawaleniem. W 1980 r. księgozbiór został zalany na skutek zapadnięcia się części dachu, księgozbiór utracił wtedy ponad 1000 pozycji. W 1985 r. do słabo zabezpieczonego lokalu miało miejsce włamanie, podczas którego skradziono kilkanaście książek. W 1986 r. Biblioteka została przeniesiona do obecnej lokalizacji, budynku po dawnej szkole podstawowej, przy ul. Pańskiej 14., w którym mieszczą się dziś mieszkania prywatne, poczta i przychodnia lekarska. Biblioteka zajmuje dwa pomieszczenia na pierwszym piętrze.
Od 1961 bibliotekarzami byli kolejno Zofia Gubańska, Alicja Nowak, Jan Klimko, Zofia Rogalska, Eugeniusz Wawrzyniak, Małgorzata Kwaśniewska, Renata Jackowska. Obecnie bibliotekarzem jest Regina Stępińska.
Filia gromadzi książki z wszystkich dziedzin wiedzy zarówno dla dzieci jak i dorosłych.